Küçük Ünlü Uyumu (Düzlük-Yuvarlaklık)

Küçük ünlü uyumunun diğer adı "düzlük-yuvarlaklık uyumu"dur. Bu kuralı daha iyi öğrenebilmemiz için daha önceki dersimizde anlattığımız Sesler (ünlü ve ünsüz harfler) konusunda yer alan düz-yuvarlak, dar-geniş ünlüleri bir daha hatırlayalım.

Düz ünlüler: a, e, ı, i.

Yuvarlak ünlüler: o, ö, u, ü.

Geniş ünlüler: a, e, o, ö.

Dar ünlüler: ı, i, u, ü.


1. Bir sözcükte düz ünlü harflerden (a, e, ı, i) sonra yine düz ünlü harfler (a, e, ı, i) bulunursa bu sözcük küçük ünlü uyumuna uyar.

Bilek, çilek, ısırmak, seslenmek, yeşil, seyirci, sıcaklık, bilezik...

2. Bir sözcükte yuvarlak ünlü harflerden (o, ö, u, ü) sonra düz/geniş (a, e) ve dar/yuvarlak (u, ü) ünlüler bulunursa bu sözcük küçük ünlü uyumuna uyar. www.z-turkce.com

Ulaşım, koyunlar, odun, özlemek, vurmak, yumurta, öğrenci...

3. Küçük ünlü uyumuna aykırı olan Türkçe sözcükler de vardır.

Kavuk, kavuşmak, savurmak, kavun, yağmur, avurt, kabuk, avuç, kavurmak, çamur...

4. Başka dillerden dilimize giren alıntı sözcüklerde küçük ünlü uyumu aranmaz.

Doktor, biyografi, radyo, stüdyo, mühim, fotoğraf, stüdyo, aktör, bandrol, profesör, mümin, muzır...

5. Küçük ünlü uyumuna aykırı olan bazı sözcüklere getirilen ekler, sözcüğün son ünlüsüne uyar.

Konsolos-luk, yağmur-luk, kavun-u, müzik-çi, muzır-lık...

6. Bazı alıntı sözcüklerde ekler bu uyuma girmez.

Alkol-lü, saat-lik, bandrol-lü...

7. İlgi eki olan "-ki" eki bazı örneklerde küçük ünlü uyumuna uydurulur ve yuvarlaklaşır.

Bugünkü, dünkü, öbürkü...