Ünlü Harfler (Sesli Harfler): Akciğerden gelen havanın hiçbir engele uğramadan dışarıya çıkarak oluşturduğu seslere ünlü harfler denir. Ünlüler tek başına okunabilir. Türkçede 8 tane ünlü (sesli) harf vardır: a, e, ı, i, o, ö, u, ü.
Kalınlık-incelik uyumuna göre Türkçe sözcüklerde ünlülerin ya tamamı kalın ya da tamamı ince olmalıdır.
Kalın ünlüler: a, ı, o, u.
İnce ünlüler: e, i, ö, ü.
» Korumasız → Bu örnekte yer alan kelimedeki tüm ünlüler kalındır. Bu sebeple kelime büyük ünlü (kalınlık-incelik) uyumuna uyar.
» Ödevimiz → Bu örnekte yer alan kelimedeki tüm ünlüler incedir. Bu sebeple kelime büyük ünlü (kalınlık-incelik) uyumuna uyar.
www.z-turkce.com
» Kalemlik → Bu sözcüğün ilk hecesindeki ünlü kalın, diğer hecelerdeki ünlüler incedir. Bu sebeple kelime büyük ünlü (kalınlık-incelik) uyumuna uymaz.
Kalınlık-incelik uyumu aranmayan sözcükler:
• Tek heceli sözcüklerde kalınlık-incelik uyumu aranmaz.
Örnek: Boş, kaç, sev...
• Bitişik yazılan birleşik sözcüklerde kalınlık-incelik uyumu aranmaz.
Örnek: Hanımeli, pazartesi, bilgisayar...
• Yabancı dilden dilimize geçen sözcüklerde kalınlık-incelik uyumu aranmaz.
Örnek: Makine, sinema, tiyatro, gazete, model...
Kalınlık-incelik uyumuna uymayan sözcükler:
• Zaman içinde değişime uğrayan bazı Türkçe kelimeler büyük ünlü uyumuna uymayabilir.
Örnek: Alma → elma, kardaş → kardeş
• "-yor, -ken, -ki, -leyin, -imtrak, -imsi, -daş, -gil" ekleri alan bazı sözcükler büyük ünlü uyumuna uymaz.
Örnek: koşarken, akşamleyin, baklagiller, geliyor...