Ünlem: Ünlemler, bir anda ortaya çıkan sevinç, korku, şaşkınlık, acı, üzüntü gibi duyguları anlatmaya yarayan kelimelerdir. Ünlemlerin de edat ve bağlaçlar gibi tek başlarına anlamları yoktur. Ünlemlerin çoğu her dilde ortaktır ve her dilin kendine ait ünlemleri vardır.
» Asıl Ünlemler (Doğrudan Ünlem Olarak Kullanılan Sözcükler):
A! Ah! Eh! Hey! Of! Ya! Ey! Üf! Ha! Eyvah!...
» Ünlem Olmuş Sözcükler:
Allah aşkına! Yarabbi! Arkadaşlar! Güzel! Gel! Dur! Git! Yuh!...
» Yansıma ve İkilemelerden Oluşmuş Ünlemler:
Çat! Küt! Deh! Güm! Şangır şungur! Hav hav! Aman aman! Pisi pisi! Vah vah!...
www.z-turkce.com.com
Not: Ünlem cümlesiyle ünlemler birbirine karıştırılmamalıdır. Ünlem tek başına bir sözcük türüdür.
Ünlemlerin Özellikleri:
• Ünlemlerin bulunduğu cümlelere "ünlem cümlesi" denir. Ünlem cümlesinin sonuna ünlem işareti (!) konur.
Eyvah, telefonum düştü!
• Ünlem olan sözcük, cümlenin her yerinde kullanılabilir.
• Ünlemler, isim soylu sözcük oldukları için isimlere gelen çekim eklerini de alabilir ancak bu ekleri aldıklarında isim görevi yapar.
Ahı gitmiş, vahı kalmış. → Bu cümlede "ah" ünlemi çekim eki alarak ahı ve vahı şeklinde isimleşmiştir.
• Ünlemler ikileme biçiminde kullanılabilir.
• Ünlemlerin gerçek değeri söyleyişte belirginleştiği için ünlemler, vurgu ve tonlama ile ilgilidir.
• Hayvanları korkutmak ve yönlendirmek amacıyla kullanılan sözcükler de ünlemdir.
Deh! Pist! Hoşt! Kışt!
• Dua ve yemin sözcükleri de ünlemdir.
Amin! İnşallah! Vallahi!
Not: "E!" ünlemi fiillerin sonuna geldiğinde fiille kaynaşabilir.
Okula gelseniz e! → Okula gelsenize!
Buraya baksan a! → Buraya baksana!
Başlıca Ünlemler ve Cümlede Kurdukları Anlam İlgileri:
Of, bu kadar yeter! → bıkkınlık
Vah, ne oldu oğlum sana! → acıma
A! Sen de mi geldin? → şaşırma
Ey oğul! → seslenme
Eyvah çocuk düştü! → şaşırma ve korku
Hey! → uyarı
Alo! Sesim geliyor mu? → seslenme
Hay hay! Gelirim tabi. → kabul etme
Yazık, çok iyi biriydi! → üzülme
Arkadaş! Bakar mısın? → seslenme
Kızarım ha! → korkutma
Öff! Bu ne koku! → tiksinme
Oh, sonunda istediğim oldu! →rahatlama