Bağlaç: Cümleleri veya aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlayarak aralarında anlam ilgisi kuran sözcüklere denir.
Bağlaçların Özellikleri:
» Bağlaçlar tek başına anlamı olmayan fakat cümlede bir görevi olan sözcüklerdir.
» Cümleden çıkarıldıklarında cümlenin anlamında bozulma olmaz fakat daralma olabilir.
» Bağlaçlar kendinden önceki ve sonraki sözcüklerden ayrı yazılırlar.
» Bağlaçların yerine uygun olan bir noktalama işareti konulabilir.
Başlıca Bağlaçlar ve Kullanım Biçimleri:
► "Ve" Bağlacı: Cümleleri ve aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlar.
Markete gideceğim. → cümle
Ekmek alacağım. → cümle
Bu iki ayrı cümleyi "ve" bağlacıyla birbirine bağlayabilir ve tek cümle haline getirebiliriz.
Markete gideceğim ve ekmek alacağım.
"Ve" bağlacı aynı görevdeki sözcükleri de bağlayabilir. → Serdar ve Burak oyun oynuyor.
► "İle" Bağlacı: Aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlar.
Yusuf ile Emre top oynuyor.
Not: Biri bağlaç diğeri edat olan iki çeşit "ile" vardır. Bir cümlede "ile" yerine "ve" getirebiliyorsak "ile" bu cümlede bağlaç görevindedir, getiremiyorsak edattır.
Pazardan sebze ile meyve aldım. → "İle" burada bağlaçtır. Çünkü "ile" yerine "ve" getirdiğimizde anlam bozulmaz. "Pazardan sebze ve meyve aldım."
İstanbul'a tren ile gittim. → "İle" burada edattır. Çünkü yerine "ve" bağlacı getirilemez. Yani "İstanbul'a tren ve gittim" olmaz.
► "De" Bağlacı: Kendinden önceki kelimenin son sesine göre de veya da şeklinde yazılabilir. "De" bağlacı kendinden önceki kelimeden ayrı yazılır.
Bu filmi ben de izledim.
Geldin de bize niye uğramadın?
Not: Türkçede biri bağlaç biri hal eki olan iki çeşit "de" vardır. "De"yi cümleden çıkardığımızda cümlenin anlamı bozulursa ektir ve kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır; bozulmazsa bağlaçtır, ayrı yazılır. www.z-turkce.com
Okulda tören yaptık. → ek
Alperen de gelecekmiş. → bağlaç
► "Ama", "Fakat" Bağlacı:
Çok çalıştı ama başaramadı.
Yorulduk fakat buna değdi.
Dışarı çıkabilirsin ama eve erken gel.
► "Ancak", "Yalnız" Bağlacı: "Yalnız" sözcüğü "ama, fakat" anlamında kullanılıyorsa bağlaçtır.
Oyun oynayabilirsin yalnız yemekten sonra. → Oyun oynayabilirsin ama yemekten sonra. (bağlaç)
Bugün evde yalnız kaldım. → (bağlaç değil)
Seni anlıyorum ancak yapabileceğim bir şey yok.
► "Ki" Bağlacı: Cümleye neden-sonuç, açıklama, pekiştirme, şart, şaşma anlam ilgilerini katar.
Duydum ki unutmuşsun.
Çok yorulmuş olmalı ki hemen uyumuş.
► "Ne..........ne" Bağlacı: Cümleye olumsuzluk anlamı katar.
Ne aradı ne sordu. → "Ne....ne" bağlacı çıkarılırsa bu cümle aslında olumludur. Ancak bağlaç eklendikten sonra anlam olumsuz olmuş ve "Aramadı, sormadı." anlamı kazanmıştır.
Ne yattı ne uyudu.
Ne giderim ne görürüm.
► "Hem..........hem" Bağlacı: Karşılaştırılan iki unsurun hepsi anlamını vermektedir.
Hem kaleci hem oyuncuymuş.
Hem ucuz hem kaliteli.
Hem çalışkan hem ahlaklı.
► "Ya..........ya" Bağlacı: Karşılaştırılan unsurlardan birini ifade etmek için kullanılır.
Ya bilgisayarı ya tableti al.
Ya ara ya mesaj gönder.