Geçişli fiiller, geçişsiz fiiller, oldurgan fiiller, ettirgen fiiller.
Fiilde Çatı Nedir: Fiillerin özne ve nesneye bağlı olarak kazandığı anlama ve girdiği biçime çatı denir.
► Geçişli Fiiller: Nesne alabilen fiillere geçişli fiiller denir. Bir fiilin geçişli olup olmadığını anlamak için fiile "Neyi, kimi, ne?" sorularını yöneltiriz. Fiile yönelttiğimiz bu sorulara cevap alabiliyorsak fiil geçişlidir. Diğer bir yöntem ise; fiilin başına "onu" zamirini getirebiliyorsak fiil geçişlidir. Geçişli fiiller iş (kılış) fiilleridir. www.z-turkce.com
Seni görüyorum. ("Kimi görüyorum?" diye sorunca cevap alabiliriz veya "onu" zamirini getirebiliriz. "Onu görüyorum.") → geçişli fiil
Kaç gündür bu kitabı arıyorum. ("Neyi arıyorum?" diye sorunca cevap alabiliriz veya "onu" zamirini getirebiliriz. "Kaç gündür onu arıyorum.") → geçişli fiil
Arkadaşına hediye aldı. ("Ne aldı?" diye sorunca cevap alabiliriz.) → geçişli fiil
Not: Geçişli fiil olan bir cümlede nesne kullanılmamış olabilir. Eğer yüklem nesne alabilecek ve "neyi, kimi" sorularını cevaplayabilecek durumda ise geçişlidir.
Yarın babamdan isterim. → Bu cümlede herhangi bir nesne yok ancak yüklemi geçişlidir. Çünkü "isterim" yüklemi "neyi" sorusuna cevap verebilecek durumdadır. Neyi isterim? → Kitabı isterim.
► Geçişsiz Fiiller: Nesne alamayan, nesneyi bulmak için "Neyi, kimi, ne?" sorularına cevap veremeyen ve fiilin başına "onu" zamiri getirilemeyen fiillere geçişsiz fiiller denir. Geçişsiz fiiller durum ve oluş fiilleridir.
Akşamları hafif bir rüzgar eser. "Neyi eser?" ya da "Onu eser." diyemeyiz. → geçişsiz fiil
Yüksek kesimlere kar yağıyor. "Neyi yağıyor" ya da "Onu yağıyor." diyemeyiz. → geçişsiz fiil
► Oldurgan Fiiller: Geçişsiz bir fiile "dır", "t", "r" eklerinden biri getirilerek fiilin nesne alması sağlanır ve bu tür fiillere oldurgan fiil denir.
Bardak yere düştü. → Bu cümlede nesne yoktur ve fiil geçişsizdir.
Ali bardağı düşürdü. → Bu cümlede "-r" eki "düşmek" fiilinin "bardağı" sözcüğünü nesne olarak almasını sağlamış ve "düşürmek" fiili geçişli olmuştur.
► Ettirgen Fiiller: Geçişli fiillere "dır", "t", "r" ekleri getirilir ve bu fiillerin geçişlilik dereceleri arttırılır. Bu tür fiillerin özneleri işi genelde başkasına yaptırır.
Ekmek aldım. → Bu cümlenin nesnesi "ekmek"tir.
Ekmek aldırdım. → Bu cümlenin de nesnesi "ekmek"tir. Ancak fiile eklenen "-dır" eki gazete alma işini öznenin bir başkasına yaptırdığını göstermektedir.