Yaşanmış veya yaşanabilecek olayları belirli bir yere ve zamana bağlı olarak anlatan, romandan kısa olan edebi eserlere hikâye denir.
Dünya Edebiyatında Hikâye: Hikâye türü rönesanstan itibaren gelişmeye başlamıştır. Batıda bu türün ilk örneği İtalyan yazar Giovanni Boccacio'nun "Decameron" adlı hikâyesidir. Bu türün diğer önemli yazarları; Fransız edebiyatında Maupassant, Rus edebiyatında Çehov, Amerikan edebiyatında O'Henry'dir.
Türk Edebiyatında Hikâye: Edebiyatımızda Orhun Kitabeleri hikâye tekniğiyle yazılmıştır. Ayrıca Dede Korkut hikâyeleri, kahramanlık (Köroğlu, Kirmanşah, Yaralı Mahmut, Şah İsmail) ve sevda (Aşık Garip, Kerem ile Aslı, Tahir ile Zühre, Ercişli Emrah ile Selvi Han) konulu halk hikâyeleri, meddah hikâyeleri hep birer hikâyedir. Ancak bunlar batılı anlamdaki hikâyeden farklıdır. Türk edebiyatında bugünkü anlamda çağdaş hikâye 1870'lerde görülmeye başlar. Ahmet Mithat Efendi 1870 yılında "Kıssadan Hisse" isimli hikâye kitabını yazar. Aynı yıllarda Emin Nihat "Müsameretname" adlı eserini yazar. Hikâye türünün batılı anlamda ilk güzel örneği Samipaşazade Sezai'nin 1892'de yazdığı "Küçük Şeyler"dir. Türk hikâyesini olgun bir seviyeye çıkaran ise Servet-i Fünun döneminde Halit Ziya Uşaklıgil'dir. Milli Edebiyat Dönemi'nde Ömer Seyfettin bu türde başta gelen bir yazardır. Diğer önemli hikâye yazarları; Memduh Şevket Esendal, Sait Faik Abasıyanık, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Ahmet Hikmet Müftüoğlu. www.z-turkce.com
Hikâye Türünün Özellikleri:
» Hikâyede tek bir olay işlenir.
» Cümleler genelde kısadır.
» Olay anlatılırken uzun tasvirlere yer verilmez.
» Hikâyede yer alan kişiler hakkında ayrıntılı karakter tahlilleri yoktur.
» Zaman dilimi dardır.
» Olayın geçtiği mekânlar sınırlıdır.
» Olaylar anlatıcı tarafından yönlendirilir.
HİKÂYE UNSURLARI:
Hikâyenin temel unsurları olay, yer, zaman ve kişidir.
Olay: Öykü kahramanının başından geçen olay ya da durumdur.
Çevre (Yer): Hikâyede sınırlı bir çevre vardır. Olayın geçtiği çevre çok ayrıntılı anlatılmaz, kısaca tasvir edilir.
Zaman: Hikâye kısa bir zaman diliminde geçer. Hikâyeler geçmiş zamana göre (-di) anlatılır. Konu, yazarın kendi ağzından veya kahramanın ağzından anlatılır.
Kişi: Hikâyede az kişi vardır. Bu kişiler ayrıntılı bir şekilde tanıtılmaz. Hikâyede kişiler sadece olayla ilgili “çalışkanlık, titizlik, korkaklık, tembellik” gibi yönleriyle anlatılır. Kişiler veya tipler, belli bir olay içinde gösterilir. Bu tiplerin de çoğu zaman sadece belli özellikleri yansıtılır.
HİKÂYE TÜRLERİ
1. Olay Hikâyesi (Klasik Hikâye - Maupassant Tarzı Hikâye): Kurucusu Fransız edebiyatından Guy de Maupassant'tır. Türk edebiyatında Ömer Seyfettin, Reşat Nuri Güntekin, Orhan Kemal, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Refik Halit Karay, Sebahattin Ali bu türde örnekler vermiş önemli yazarlardır. Olay hikâyesi serim (giriş), düğüm (gelişme) ve çözüm (sonuç) bölümlerinden oluşur.
Olay Hikâyesinin Özellikleri:
» Bu tür hikâyelerde en önemli öge "olay"dır.
» Okurda bir gerilim uyandırmak için olayda zaman zaman düğümler oluşturulur, engeller çıkarılır.
» Sonrasında engeller aşamalı bir şekilde aşılır, düğümler çözülür.
» Olay gelişirken yer yer merak ögeleri kullanılır.
» Hikâye kahramanları ayrıntılara girmeden fizikî ve ruhî yönleriyle tasvir edilir.
» Olayın geçtiği mekân da yine ayrıntılara girmeden anlatılır.
» Olay belli bir zaman dilimi içerisinde gerçekleşir.
2. Durum Hikâyesi (Kesit Hikâyesi - Çehov Tarzı Hikâye):Yaşamdan belli bir kesit sunan hikâyelerdir. Bu türün en güzel örneklerini Rus edebiyatından Çehov vermiştir. Türk edebiyatında Sait Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal durum hikâyesinde örnekler vermiş önemli yazarlardır.
Durum Hikâyesinin Özellikleri:
» Durum hikâyelerinde duygular ve hayaller anlatılır.
» Yaşamın belli bir noktasından kesitler sunulur.
» Hikâye kişileri tanıtılmaz, kişilerin olayla ilgili yönleri anlatılır.
» Mekân anlatılmaz, okuyucuya sezdirilir.
» Hikâyede giriş veya sonuç yoktur. Yazar hayatın bir noktasından hikâyeye girebilir.
» Olayların akışı okuyucunun hayal gücüne bırakılır.
HALK HİKÂYESİ
Halk hikâyeleri Anadolu'da 16. yüzyılda destanın yerine ortaya çıkmış, çağdaş hikâyeye geçişi sağlayan anonim hikâyelerdir. Halk hikâyeleri ozanlar tarafından saz eşliğinde icra edilerek nesilden nesile aktarılmıştır. Türk edebiyatında halk hikâyelerinin ilk örneği Dede Korkut Hikâyeleri'dir. Halk hikâyeleri konuları bakımından üçe ayrılır;
1- Kahramanlık konulu halk hikâyeleri
2- Sevda (aşk) konulu halk hikâyeleri
3- Kahramanlık ve sevda konulu halk hikâyeleri
Halk Hikâyelerinin Özellikleri:
» Destandan kısa, masaldan uzun hikâyelerdir.
» Nazım-nesir karışıktır.
» Tekerlemeler ve dualar gibi kalıplaşmış sözler barındırır.
» Halk hikâyelerinde masal, efsane, atasözü gibi türlerden yararlanılır. Bunun amacı dinleyicinin kıssadan hisse çıkarmasını sağlamaktır.
» Konu genellikle aşktır.
» Bazı halk hikâyelerinin tarihi olaylarla yakın ilişkisi vardır.