Düşünceyi geliştirme yolları; bir yazarın ele aldığı konuyla ilgili düşüncelerini desteklemek, anlattıklarını inandırıcı kılmak için başvurduğu yol ve yöntemlerdir. Bunlar;
► Karşılaştırma: İki varlık, kavram veya olayın aynı veya farklı yönlerinin ortaya konmasına denir. "en, daha, göre, gibi, kadar, çok" sözcükleri, karşılaştırma yaparken sıkça kullanılan sözcüklerdir. Karşılaştırma daha çok açıklama ve tartışma metinlerinde görülür.
z-turkce.com
Örnek: "Röportajla öykü arasında kimi benzerlikler vardır. İkisi de yaşamın gerçekleriyle beslenir. Röportajın gerçekliği belgelere, kanıtlara, somut olaylara dayanmasından ileri gelir. Öyküde ise bunlar hayal gücüyle yeni bir renk, yeni bir görünüm kazanır. Öte yandan bütün anlatı türleri için geçerli olan dilin güzel ve etkili kullanımı, röportaj ve öykü için de söz konusudur."
Bu paragrafta röportaj ile öykü karşılaştırılmıştır.
► Tanımlama: Bir varlığın veya kavramın ne olduğunun ortaya konmasına denir. Tanımlama cümleleri "Bu nedir?" sorusunun cevabı olan cümlelerdir.
Örnek: "Bir konu hakkında bilgi vermek, açıklama yapmak, toplumu aydınlatmak, bir düşünceyi desteklemek ya da karşı çıkmak amacıyla yazılmış gazete ve dergi yazılarına makale denir. Gazetelerin baş sayfalarında yer alan makalelere "başmakale" adı verilir."
Bu metinde "Makale nedir?" sorusunun cevabı bulunmaktadır.
► Örnekleme: Anlatılanları daha anlaşılır hâle getirip inandırıcı kılmak amacıyla örnekler verilebilir. Bu yolla okuyucunun konuyu daha iyi anlaması sağlanır.
Örnek: "Bir yazarın yurt içinde ya da yurt dışında gezip gördüğü yerlerin ilgi çeken taraflarını güzel bir üslupla anlatmasına gezi yazısı denir. Evliya Çelebi'nin 'Seyahatname' ve Yirmisekiz Mehmet Çelebi'nin 'Fransa Sefaretnamesi (18. yüzyıl)' adlı eserleri bu türe örnektir."
Bu metinde örneklerden yararlanılmıştır. z-turkce.com
► Tanık Gösterme (Alıntı Yapma): Yazarın, görüşlerini desteklemek ve inandırıcılığı arttırmak için konusunda uzman birinin düşüncelerine yer vermesine denir. Bu yöntem kullanılırken alıntı yapılan cümle tırnak içinde verilir.
Örnek: "Deneme, büyük savlar içermez. Daha çok duyguya, sezgiye, birikime ve akla dayanır. Denemede yazar kendi birikimini, içinden gelenleri özgürce aktarır. Bu nedenle Nurullah Ataç deneme için: 'Deneme benin ülkesidir.' der. Bu görüşe katılmamak elde değildir."
Bu paragrafta yazar görüşünü desteklemek için Nurullah Ataç'tan alıntı yapmıştır.
► Benzetme: Paragraftaki düşünceyi somutlaştırmak için iki varlık, kavram, olay veya durumun birbirlerine benzetilerek anlatılmasıdır. Benzetme yapılırken genellikle "gibi" edatı kullanılır.
Örnek: "Birikimsiz yazarlık saman alevi gibidir. Saman alevi çabucak tutuşup yine çabucak söner. Yazmak için yeterli donanıma sahip olmayan birikimsiz yazarlar da parlamış olsalar bile elbet bir gün saman alevi gibi sönüp giderler."
Parçada benzetmeden yararlanılmış ve birikimsiz yazarlar saman alevine benzetilmiştir.
► Sayısal Verilerden Yararlanma: Ele alınan bir düşüncenin sayısal verilerle desteklenmesidir. Bu, okuyucu için daha inandırıcı olur.
Örnek: 2019 LGS'ye 1.029.555 öğrenci katıldı. Buna göre, sınava katılan 1 milyon 29 bin 555 öğrenciden 439 bin 419'u tercih yaptı. Bu öğrencilerden 138 bin 993'ü, tercihleri doğrultusunda sınavlı okullara yerleşti.
Bu paragrafta sayısal verilerden yararlanılarak düşünce desteklenmiştir.