Anlama dayalı anlatım bozukluklarının nedenleri şunlardır;
► Gereksiz Sözcük Kullanımı
Fakir ve yoksul insanlar için üzülüyoruz.
Bu cümlede bir anlatım bozukluğu bulunmaktadır. Çünkü "fakir" ve "yoksul" sözcükleri eş anlamlı kelimeler oldukları için bir tanesi gereksiz yere cümle içerisinde kullanılmıştır. Bu sözcüklerden birini cümleden çıkardığımızda cümlenin anlamında ve anlatımında herhangi bir bozulma olmadığı görülecektir.
Fakir insanlar için üzülüyoruz. veya Yoksul insanlar için üzülüyoruz.
www.z-turkce.com
► Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması
Okulun bahçesine ağaç ektiler. (diktiler)
Bu cümlede "ekmek" fiiili yanlış anlamda kullanılmıştır. Çünkü ağaç ekilmez, dikilir.
Görmeyeli saçların epey büyümüş. (uzamış)
Bu cümlede "büyümek" fiili yanlış anlamda kullanılmıştır. Çünkü saçlar için "uzamak" fiili kullanılmalıdır.
► Birbiriyle çelişen sözcüklerin kullanılması
Mutlaka yarın gelebilirim.
Bu cümlede yer alan "mutlaka" ve "gelebilirim" sözcükleri birbirleriyle çelişmektedir. Çünkü "mutlaka" sözcüğü kesinlik içerirken "gelebilirim" sözcüğünde bir olasılık söz konusudur. Cümlenin doğrusu "Yarın gelebilirim." ya da "Mutlaka gelirim." şeklinde olmalıdır.
Tam iki saate yakın bir zamandır yağmur yağıyor.
Aşağı yukarı tam dört metrelik bir çatlak oluşmuştu.
► Sözcüğün yanlış yerde kullanılması
Yeni sınav başlamıştı.
Bu cümlede "yeni" sözcüğü yanlış yerde kullanılmıştır. Doğrusu "Sınav yeni başlamıştı." şeklinde olmalıdır.
► Deyimin yanlış kullanılması
Yanlış → Heyecandan etekleri zil çalıyordu.
Doğru → Sevinçten etekleri zil çalıyordu.
Yanlış → Erken uyanan yol alır.
Doğru → Erken kalkan yol alır.
► Anlam belirsizliği
Örnek-1: Genç doktoru görünce sevindi.
Bu cümlede virgül kullanılmadığı için anlam belirsizliği vardır. Cümleden aşağıdaki gibi her iki anlam da çıkarılabilir. Bu sebeple noktalama işareti kullanılmalıdır.
Genç, doktoru görünce sevindi.
Genç doktoru, görünce sevindi.
Örnek-2: İşe gitmediğini söylüyorlar.
Bu cümlede kişi zamiri kullanılmamaktan kaynaklanan bir anlam belirsizliği vardır. Kimin işe gitmediği tam olarak bilinmiyor. Çünkü "senin işe gitmediğini" ya da "onun işe gitmediğini" anlamları çıkabilir. Bu sebeple bu tür bir belirsizliği önlemek için kişi zamiri kullanılmalıdır.