Zarf (Belirteç): Fiil, fiilimsi, sıfat ve diğer zarfların anlamlarını zaman, durum, miktar, yer-yön, soru yönünden etkileyen; onları belirten veya derecelendiren sözcüklere ZARF denir.
Okullar haftaya açılıyor. → Burada "haftaya" sözcüğü zarf olup fiili zaman yönünden belirtmiştir.
Çalışmalar iyi gidiyor. → Burada "iyi" sözcüğü zarf olup fiili durum yönünden belirtmiştir.
Çok zor sorular vardı. → Burada "çok" sözcüğü zarf olup "zor" sözcüğünü miktar yönünden belirtmiştir.
Seni göremeyince geri döndüm. → Burada "geri" sözcüğü zarf olup fiili yön bakımından belirtmiştir.
Sınavın nasıl geçti? → Burada "nasıl" sözcüğü zarf olup fiili soru bakımından belirtmektedir.
NOT: Zarflar ve sıfatlar birbiriyle karıştırılmamalıdır. Sıfatlar isimlerin önüne; zarflar ise fiil, fiilimsi, sıfat ve başka bir zarfın önüne gelir.
www.z-turkce.com
Çok çalıştık. → Bu cümledeki "çalıştık" sözcüğü fiil olduğuna göre "çok" sözcüğü fiilin önüne gelerek fiili nitelemiştir ve zarf görevindedir.
Çok güzel geçti. → Bu cümledeki "güzel" sözcüğü "geçti" fiilini nitelediği için zarftır. Dersin başında yer alan tanımda da belirtildiği üzere zarflar bir başka zarfın önüne gelebiliyordu. Bu nedenle "çok" sözcüğü de zarftır. Çünkü zarf durumundaki "güzel" sözcüğünü nitelemiştir.
Çok insan geçti bu yollardan. → Bu cümledeki "insan" sözcüğü isim olduğuna göre "çok" sözcüğü ismin önüne gelerek belgisiz sıfat olmuştur.
ZARFLARIN ÇEŞİTLERİ
» Zaman Zarfı: Fiilin bildirdiği işin ne zaman yapıldığını bildiren zarflara denir. Fiile "ne zaman" diye sorulduğunda alınan cevap zaman zarfıdır.
Ders birazdan başlayacak. → Bu cümlede "başlayacak" fiiline "ne zaman" sorusunu sorduğumuzda aldığımız cevap zaman zarfıdır. Ne zaman başlayacak? ─ Birazdan → zaman zarfı
» Durum (Hâl) Zarfı: Fiilin yapılış şeklini bildiren zarflara denir. Fiile "nasıl" diye sorulduğunda alınan cevap durum zarfıdır.
Ben ezelden beridir hür yaşadım. → Bu mısrada "yaşadım" fiiline "nasıl" sorusunu sorduğumuzda aldığımız cevap durum zarfıdır. Nasıl yaşadım? ─ Hür → durum zarfı
» Miktar (Azlık-Çokluk) Zarfı: Eklendiği sözcüğü azlık-çokluk bakımından belirten zarflara denir. Miktar zarfını bulmak için eklendiği sözcüğe "ne kadar" sorusu sorulur.
Biraz dinlenelim. → Bu cümlede "dinlenelim fiiline "ne kadar" sorusunu sorduğumuzda aldığımız cevap miktar (azlık-çokluk) zarfıdır. Ne kadar dinlenelim? ─ Biraz → miktar zarfı
Çok çalışkan öğrencidir. → Bu cümlede "öğrenci" isimdir. İsmi niteleyen "çalışkan" sözcüğü ise sıfattır. Sıfata "ne kadar iyi" diye sorduğumuzda aldığımız cevap miktar zarfıdır. Ne kadar iyi? ─ Çok → miktar zarfı
» Yer-Yön Zarfı: Fiillerden ve fiilimsilerden önce gelerek onların yönünü, yerini gösteren sözcüklere denir. Fiile sorulan "nereye" sorusunun cevabı yer-yön zarfıdır.
Dışarı çıktı. → Bu cümlede "çıktı" fiiline "nereye" sorusunu sorduğumuzda aldığımız cevap yer-yön zarfıdır. Nereye çıktı? ─ Dışarı → yer-yön zarfı
NOT: Yer-yön zarfı olan sözcük yalın durumda olmalı, hâl eki almamış olmalıdır. Eğer hâl eki alırsa zarf olmaz, isim olur.
Dışarı çıktı. → "dışarı" sözcüğü burada zarf durumunda
Dışarıya çıktı. → "dışarıya" sözcüğü burada zarf durumunda değil
» Soru Zarfı: Fiil ve fiilimsileri soru yoluyla belirtmeye yarayan zarflardır. Soru zarfını bulmak için soru sözcüğü cümleden çıkarılır ve yerine bir cevap yazılır. Cevap olan sözcük zarf ise soru sözcüğü de soru zarfıdır.
Örnek:
Soru cümlesi: Sınavın nasıl geçti?
Cevap cümlesi: Sınavım iyi geçti.
Yukarıdaki örnekte soru cümlesindeki "nasıl" sorusuna cevap verdiğimiz zaman cevap cümlesindeki "iyi" sözcüğü ile karşılaşıyoruz. Burada yer alan "iyi" sözcüğü "geçti" fiilini nitelediği için zarftır. (Zarflar fiilleri niteleyebilir). Cevap zarf ise soru cümlesindeki soru sözcüğü olan "nasıl" zarftır.
Örnek:
Soru cümlesi: Nasıl bir araba aldınız?
Cevap cümlesi: Mavi bir araba aldık.
Yukarıdaki örnekte soru cümlesindeki "nasıl" sorusuna cevap verdiğimiz zaman cevap cümlesindeki "mavi" sözcüğü ile karşılaşıyoruz. Burada yer alan "mavi" sözcüğü, isim olan "araba" sözcüğünü nitelediği için sıfattır. (Sıfatlar isimleri niteler). Bu nedenle soru cümlesindeki soru sözcüğü olan "nasıl" sıfattır.