İYELİK EKLERİ: İsim veya isim soylu sözcüklere gelerek, onların kime ya da neye ait olduklarını gösteren eklerdir.
benim kalemim
senin kalemin
• İyelik eklerini belirtme durumu (ismin -i hâli) eki ile karıştırmamak gerekir.
Evi güzelmiş. → Burada yer alan -i, iyelik ekidir. "Kimin evi güzelmiş?" diye sorduğumuzda "Onun evi" cevabını alırız. Dolayısıyla evin o kişiye ait olduğunu öğreniriz. Bu da "ev" sözcüğünün sonundaki -i ekinin iyelik eki olduğunu gösterir.
Evi beğendim. → Burada yer alan -i, hâl ekidir. Yükleme "neyi?" diye sorduğumuzda alınan "evi" cevabı buradaki -i ekinin belirtme hâl eki olduğunu gösterir.
• İyelik ekleriyle hâl ekleri üst üste gelebilir.
Kitabımı okudum. → "Kitap sözcüğünün sonunda yer alan eklerden koyu siyah renkli gösterilmiş olan -ım eki iyelik, kırmızı renkle gösterilmiş olan -ı eki ise hâl (belirtme durumu) ekidir.
• Kişi ekleriyle iyelik eklerini birbirine karıştırmamak gerekir. İyelik ekleri isimlere, kişi ekleri fiillere gelir.
defter-im → "defter" sözcüğü isim, "im" iyelik ekidir.
gel-di-m → "gel" sözcüğü fiil, "di" görülen geçmiş zaman eki, "m" ise kişi ekidir.
HÂL (DURUM) EKLERİ: İsmin cümledeki görevini ve durumunu gösteren eklerdir. Beş grupta incelenir.
» Yalın Hâli: İsmin herhangi bir hâl (durum) eki almamış biçimidir.
kitap, masa, kalem → Bu sözcükler yalın hâldedir.
www.z-turkce.com
NOT: İsmin yalın hâli, hâl ekini almamış sözcüktür. Ancak çoğul ekini, iyelik ekini veya tamlama ekini alabilir.
kitabım, masamız, kalemler → Bu sözcükler yalın hâldedir. Çünkü hâl ekleri almamışlardır. Kitap ve masa sözcükleri iyelik eki, kalem sözcüğü ise çoğul eki almıştır.
» Belirtme (-i) Hâli: İsmin "-ı, -i, -u, -ü" belirtme durumu eklerinden birini almış biçimidir.
kitabı, masayı, kalemi
» Yönelme (-e) Hâli: İsmin "-a, -e" yönelme durumu eklerinden birini almış biçimidir.
kitaba, masaya, kaleme
» Bulunma (-de) Hâli: İsmin "-da, -de, -ta, -te" bulunma durumu eklerinden birini almış biçimidir.
kitapta, masada, kalemde
» Ayrılma (-den) Hâli: İsmin "-dan, -den, -tan, -ten" ayrılma durumu eklerinden birini almış biçimidir.
kitaptan, masadan, kalemden
ÇOĞUL EKLERİ: İsimlerin sayı bakımından birden çok olduğunu belirten eklere denir. Çoğul ekleri -ler ve -lar'dır.
Sınavlar bu hafta başlıyor.
Türkçe testlerini bitirdim.
Teneffüste çocuklar çok yoruldular.
Herkes evinin önünü süpürse sokaklar tertemiz olur.