► Ses düşmesine uğrayan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
kahvaltı → kahve altı
niçin → ne için
cumartesi → cuma ertesi
► Özgün biçimleri tek heceli olan bazı Arapça kökenli kelimeler; "etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak" yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türemesine uğradıklarında bitişik yazılır.
emretmek, hamdetmek, hissetmek, affetmek, reddetmek, darbetmek, kaybolmak...
► -a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf fiil ekleriyle "bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek ve yazmak" fiilleriyle yapılan tasvirî fiiller bitişik yazılır.
düşünebilmek, alıvermek, uyuyakalmak, çıkagelmek, düşeyazmak, gidedurmak...
www.z-turkce.com
► Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik sözcükler bitişik yazılır.
albeni, ateşkes, kapkaç, çekyat, örtbas, veryansın, yapboz...
► -an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez, -mış/-miş sıfat-fiil ekleriyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır.
cankurtaran, gökdelen, barışsever, varyemez, güngörmüş, çokbilmiş...
► İkinci kelimesi -dı (-di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü) kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
gecekondu, imambayıldı, külbastı, mirasyedi, şıpsevdi...
► Her iki kelimesi de -dı (-di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü) belirli geçmiş zaman veya -r / -ar / -er geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
dedikodu, kaptıkaçtı, oldubitti, biçerdöver, okuryazar, uyurgezer...
► Somut olarak yer bildirmeyen "alt, üst ve üzeri" sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
ayakaltı, bilinçaltı, akşamüstü, ayaküstü, olağanüstü, öğleüzeri, akşamüzeri...
► İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır.
Alperen, Gülnihal, Gülseren, Şenol, Birol, Atatürk, Abasıyanık, Gökalp, Karaosmanoğlu...
► İki veya daha çok kelimeden oluşmuş il, ilçe, semt vb. yer adları bitişik yazılır.
Çanakkale, Gümüşhane, Beşiktaş, Kabataş...
NOT: Şehir, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak, su, çay vb. kelimelerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır.
Eskişehir, Yenişehir, Batıkent, Çengelköy, Çukurova, Uludağ, Akdeniz, Kızılırmak...
► Kişi adları ve ünvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, ünvan kelimesi sonda ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
Bayrampaşa, Gazi Osmanpaşa (mahalle)
Ertuğrulgazi, Kemalpaşa (ilçe)
Mustafabey, Necatibey (cadde)
► Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır.
güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu
► "Ev" kelimesi ile kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
aşevi, huzurevi, öğretmenevi, polisevi, yayınevi...
► "Hane, name, zade" kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
beyanname, kanunname, seyahatname, dershane, kahvehane, amcazade, dayızade...
► "Zede" ile oluşturulmuş birleşik kelimeler bitişik yazılır.
depremzede, afetzede, kazazede...
► Arapça ve Farsça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır.
âlemşümul, ehlibeyt, suikast, ehvenişer, gayrimenkul, erkânıharp, misakımilli, darülaceze, fevkalade, bismillah, inşallah, velhasıl...
► Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır.
İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim, Açıköğretim...
► Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan veya hastalık adları bitişik yazılır.
alabalık, bozayı, beyazsinek, karadut, sarıçiçek, aksu, maviküf, akbasma...
► Sözcüklerden her ikisi veya ikincisi birleşme sırasında anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Bitki adları → aslanağzı, keçiboynuzu, kuşburnu
Hayvan adları → danaburnu (böcek), akbaş (kuş)
Hastalık adları → itdirseği, delibaş
Alet ve eşya adları → kargaburnu (alet), kedigözü (lamba)
Biçim, tarz, tür, motif vb adları → balıksırtı (desen), kazkanadı (oyun)
Yiyecek adları → tavukgöğsü (tatlı), alinazik (kebap)
Oyun adları → beştaş, dokuztaş
Gök cisimlerinin adları → Samanyolu (yıldız kümesi), Demirkazık (yıldız)
Renk adları → yavruağzı, gülkurusu, kavuniçi
"oğlu, kızı" sözleri → çapanoğlu, eloğlu, elkızı
► Dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu halde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler de vardır.
a) "Baş" sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları → başbakan, başhekim, başkent, başköşe, başparmak, başrol...
b) Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki "başı" sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları → aşçıbaşı, binbaşı, elebaşı, ustabaşı...
c) "Ağa, baba, bey, efendi, hanım, nine vb sözlerle kurulan birleşik kelimeler → ağabey, beyefendi, hanımanne, hanımefendi, hacıağa...
d) Bazı belirsizlik sıfat ve zamirleri → biraz, birçok, birkaç, birtakım, herhangi, hiçbir, hiçbiri...