► "Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak" yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır.
alt etmek, arz etmek, dans etmek, el etmek, göç etmek, ilan etmek, kabul etmek...
► Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
a) Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar → köpek balığı, ton balığı, arı kuşu, çalı kuşu, deve kuşu, ipek böceği, uğur böceği, Ankara keçisi ada tavşanı...
b) Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar → çörek otu, lavanta çiçeği, mum çiçeği, mantar ağacı, meyan kökü, deve dikeni, şeker pancarı...
c) Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler → çakmak taşı, kireç taşı, arap sabunu, yel değirmeni, oturma odası, alt geçit, dolma kalem...
www.z-turkce.com
d) Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler → Arnavut kaldırımı, çevre yolu, hava yolu, kara yolu, keçi yolu...
e) Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler → açık oturum, açık öğretim (Açıköğretim Fakültesi derken bitişik yazılır), ana dili, baş belası, baş dönmesi, çıkış yolu, çözüm yolu, iş birliği, iş bölümü, yer çekimi...
f) "Bilim" ve "bilgi" sözleriyle kurulan birleşik kelimeler → dil bilimi, edebiyat bilimi, gök bilimi, yer bilimi, dil bilgisi, şekil bilgisi...
g) Yiyecek ve içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler → talaş böreği, badem yağı, maden suyu, tulum peyniri, Adana kebabı, İnegöl köftesi...
h) Gök cisimleri → Çoban Yıldızı, Kutup Yıldızı, gök taşı...
ı) Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler → elmacık kemiği, yüzük parmağı, süt dişi, safra kesesi, takma diş, kepçe kulak...
i) Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitki, hayvan ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler → çetin ceviz, eski toprak, demir yumruk...
j) Zamanla ilgili birleşik kelimeler → gece yarısı, gün ortası, hafta sonu...
► "-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en" sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır → çalar saat, döner sermaye, güler yüz, koşar adım, yazar kasa, çıkmaz sokak, tükenmez kalem, uçan daire...
► Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır → bal rengi, gümüş rengi, portakal rengi, ateş kırmızısı, gece mavisi, limon sarısı...
► Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır → açık mavi, açık yeşil, koyu mavi, koyu yeşil...
► Yer adlarında kullanılan "batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak" kelimeleri ayrı yazılır → Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika, Aşağı Ayrancı, Orta Asya, Orta Doğu, İç Anadolu, Yakın Doğu, Uzak Doğu...
► Kişi adlarından oluşmuş "mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy" vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır → Yunus Emre Mahallesi, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Fevzi Çakmak Sokağı, Koca Mustafapaşa, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Sütçü İmam Üniversitesi...
► İyi dilek, karşılama, uğurlama sözleri ayrı yazılır → hoşça kal, hoş geldin, hoş bulduk, güle güle...
► Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır → ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, yasa dışı, ceviz içi, hafta içi, yurt içi, aklı sıra, peşi sıra, yanı sıra...
► Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır → su altı, yer altı (yüzey), tepe üstü (en yüksek nokta)...