Sözcükte Çok Anlamlılık

Gerçek anlam, mecaz anlam, terim anlam, deyim anlam ders notları. Örnek açıklamalar, kısa ders notları, müfredata uygun kazanımlar. Devamı bağlantıda...


Gerçek (Temel) Anlam: Bir kelimenin (sözcüğün) akla ilk gelen, herkesçe bilinen en yaygın anlamıdır. Gerçek anlam aynı zamanda kelimenin sözlükte yer alan ilk anlamıdır.

Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili sözcükler gerçek (temel) anlamında kullanılmıştır.

» Çocuğun elindeki bardak düştü ve kırıldı.

» Tabakları boş bir dolaba yerleştirdi.


Mecaz Anlam: Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşarak başka bir anlamda kullanılmasıdır. Mecaz anlamda kullanılan sözcükler genellikle soyut anlam kazanırlar.

Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili sözcükler temel (gerçek) anlamlarından tamamen uzaklaşarak mecaz anlam kazanmışlardır.

» Ali okul kurallarını çiğnedi. ("çiğnemek" burada kurala uymamak anlamındadır)

» Bunlar boş işler arkadaş! ("boş" burada işe yaramayan anlamındadır)

» Ahmet bugün bana çok soğuk davranıyor. ("soğuk" burada sevgisiz ve duygusuz bir davranış biçimini ifade etmektedir)


Terim Anlam: Bir sözcüğün bilim, sanat, spor ve meslek dallarıyla ilgili kazandığı özel anlama denir. Terim anlamlı sözcüklerin birçoğu sadece ait oldukları alanda kullanılır. Günlük hayatta her zaman kullanılmaz.
z-turkce.com

Bazı sanat, spor, bilim ve meslek dallarıyla ilgili terimler;

Dil bilgisi → Özne, yüklem, sıfat, zamir...
Edebiyat → Aruz, kinaye, tezkire, kafiye...
Futbol → Korner, faul, gol, penaltı...
Coğrafya → Basınç, ölçek, kroki, delta, yarımada...

» Hücre, canlının en küçük yapı taşıdır.

» Üçgen, geometrik bir şekildir.

Bir sözcüğün terim anlamı taşıyıp taşımadığı cümle içinde belli olur.

» Pencerenin perdesini taktık. (perde gerçek anlamında)

» Oyunun son perdesi çok acıklıydı. (perde bir tiyatro terimi olarak terim anlamında)


Deyim Anlam: En az iki kelimenin bir araya gelip kalıplaşmasıyla oluşan ve mecaz anlam taşıyan sözlere deyim denir. Deyimler özel anlamlı sözler olup genel yargı bildirmezler ve öğüt vermezler.

» Kulak kesilmek - Dikkatle dinlemek

» Dili tutulmak - Konuşamamak

» Etekleri zil çalmak - Mutlu olmak